Ideja e çlirimit të shqiptarët si rend i vërtetësisë ontologjike
Shkruan: Altin (Sh) Kajtazi
Liria e individit duhet të burojë nga ideja themeltare e vetë qenies, pra shpëtimi duhet vije nëpërmjet vetë lirisë (duke qenë se liria është sublime). Ndërsa, ky “vetëflijim” po aq universal në vetëkuptim, shprehet në idealizëm të realitetit ontologjik, sot e përgjithmonë.
Poema “Shqiptari vdes duke kënduar”, i autorit Naim Kelmendi, është shkruar nga vija e frontit, si korrespodent, ku paraqet përvojën njerëzore dhe ngjizët në tërë subjektin e veprës. Një botë e jetuar pa liri, do të thoshim, është sikur të jetojmë më “sigurinë e pasigurisë”.
- Advertisement -
Duke iu referuar vargjeve “Gjaku është e vetmja metaforë e kuqe, vdekjes i jep kuptim përjetësisë rrënjë”, autori paraqet një epokë marshimi drejt lirisë. Epokë të cilën e ka përjetuar edhe vetë autori, që përmban në vete një qëllim, nga i cili derivohet kuptimi i “tokës së premtuar, liridashëse”.
Pra, Kelmendi sjellë të lexuesi të përjetuarën / realen. Gjithsesi, në këtë kontekst, gjuha e shkruar luan rol thelbësor, sepse nuk është përfytyrim / trillim, por ka elementin bazik (faktin) në tërësinë e idesë. Autori parafrazon figurën e lavdishme të UÇK-së, Adem Jasharin, figurë e cila vjen si (shpëtim prej tij, gjë që edhe ndodhi).
është koha për luftë, kohë për kryqëzata, kohë
për të marrë frym shqip dega e gjethit n’maje
kohë për Lulëkuqe Llapi e Drenice etjes në zgjim…
- Advertisement -
Këto vargje janë konceptuar në mënyrë koncize, sugjestive dhe potencialisht në ndryshim të paradigmës dhe këtu qëndron “kontributi” i veprës. Shkruar e përjetuar si zë letrar dhe lirshëm mund të themi se poema “Shqiptari vdes duke kënduar” është një prurje e re në letërsinë shqipe.
Kjo ngase, instancat e paraqitura përmes vargjeve janë ndriçuese edhe sot e gjithë ditën. Gjatë leximit mund të vëresh se vargjet plotësojnë njëra-tjetrën, duke formuar dialogje mbi momentet / ngjarjet e kohës. Ky vëllim, brezit të ardhshëm (lexuesve, studiuesve etj.), do t’i shërbejë si një gur prove në rrënjët e qenies sonë.
jemi këtu
- Advertisement -
qëkur nxeu ky diell, qëkur dimë për Shkup e për Shkodër
e patëm nga Molla e Kuqe gjer në Artë pamjen një me Ilirinë
e ku keni parë ju ore armiqtë t’i trembni me britma e gogolë…
Libri me titull: “Shqiptari vdes duke kënduar” ka dy rrugë: e para, është një histori reale e paraqitur përmes vargjeve, dhe e dyta, autori i qaset poemës në mënyrë mbresëlënëse.
Megjithatë, krijimi është ‘shpirtëror’, që tërheq individin zvarrë në kohë lufte, duke treguar të bëmat përmes artit poetik, nga ku nis edhe zanafilla e rrënjës (qenies) sonë.
Si në këtë rast, poema e autorit Kelmendi është e virtytshme, argumenton midis njerëzve të lirë dhe skllevërve. Andaj, filozofi i njohur Aristoteli thoshte: “Është e vërtetë, pra, se ka nga origjina natyrore ata që janë vërtet njerëz të lirë, por edhe ata që janë dukshëm skllevër”.
Përmes vargjeve, autori portretizon njerëzit që sakrifikojnë çdo gjë për te vetmin qellim: lirinë. Gjithashtu, bënë thirrje që njeriu mos të sundoj mbi njeriun, por te këtë harmoni mes popujve dhe të “ëndërrojnë” kah e mira.
Emancipimi i shoqërisë varet nga guximi. Ketë guxim të paraardhësve tanë e kishte kryekomandanti Adem Jashari, ku nisët nga asgjëja dhe “krijon” çdo gjë! Ai mbërriti si ushtarë i madh tek ne, që njëherësh shënjon fillimin e historisë, duke e përmbyllur kaptinën “e errët”. Ai e bëri epokën realitet të shqiptarët.
Në oda burrash është pjekur burrëria është djegur
teli i lahutës janë përrcëllur këngët në trimëri…
Në vargjet e lartpermenduara, Kelmendi i rikthehet problematizimit të asaj që e përbenë esencën e historisë. Autori i rikthehet traditës shqiptare (odë burrash), ku përmes poemës, me një stil të natyrshëm, paraqet teoritikisht gjithçka të përjetuar.
Autori nuk fsheh asgjë, ai e thotë më gjuhën e vërtetësisë (thelbi i së vërtetës kuptohet gjithmonë nga termat e mosfshehjes).
Vargjet fund e krye kanë një shpërfaqje atdhedashurie (se nuk ka të vërtetë përveç asaj që ne e kërkuam dhe që na takon), me qëllim që njeriu të jetojë jo si skllav, por të shërbejë më një kauzë të përbashkët.
shenjën (UÇK) do ta kenë në uniforma e në djepa
në LAVDI kombëtare në male në shtigje në thepa
aty ku bien zogjtë e shqipes përjetësive të shenjta…
Këta rreshta janë kënduar në çdo cep të Kosovës nga ushtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, deri në ditën e lirisë. Poeti shkruan nga vija e parë të frontit, që do të thoshim: arti është një fluturim që përqafon lirinë e qiellit. Pra, njeriu që shkruan dhe lexon nuk bënë vetëm letërsi, por edhe histori.
pastaj vijnë nga perëndimi vijnë nga Evropa
plot epsh mëmëdhetar ngritet flamuri i Arbrit
betohen një nga një para tij para atdheut
lidhen besë për besë për Vdekje o Liri, dhe
ua shohim syrin në shënjestër, gishtin në këmbëz
madhështinë shqiptare në urtinë e hershme të Gjergjit
kushtrimit i del fjala e nga jehona e saj nxihen malet…
Analiza e këtyre vargjeve ka një sistem shenjash, të cilat (bashkojnë jo vetëm një emër), por një koncept që paraqitet përmes tri gjerave kryesore: nga këndvështrimi i tjetrit në mënyrë reale, i shënjuari paraqitësi (autori konstruktiv), dhe e fundit ajo që ndodhi (fakti). Këto tri komponentë përkufizohen thjesht nga brendia. Ndërsa, ndryshimi vije si koncept i përgjithshëm i vetë çlirimit, që nuk lidhet me materialen, por më të brendshmen e idesë dhe ndjenjave të atdhedashurisë që rrjedhën natyrshëm nga Adem Jashari së bashku më çlirimtarët.
Autori Kelmendi e përmbyll poemën më vargjet:
bari rritet sërish dhe shpendët përsëri shihen andej
e shumohen prej vezës së vet e bashkë me njerëzit
ecin lumenjtë e stinët, e mungojnë vetëm të rënët
s’mungojnë në asnjë çast emrat tanë mësa kohët tona
i yni i bie cep më cep pa drojë duke prekur zgjimin
duke mos besuar se nga hiri i vet Ringjallet Kosova
Poema e autorit Naim Kelmendit “Shqiptari vdes duke kënduar” duket e pandashme dhe përputhet ngushtë me “betejat” e tij. Ka shumë elemente që i referohen vetes (identifikimit të shpalosur), dhe merr rolin në frontin ku është shkruar pa u frikësuar, duke paraqitur vargje më mendjemprehtësinë e tij.
