Brukseli – Bashkimi Evropian është në prag të forcimit të rregullave për pezullimin e udhëtimit pa viza, një zhvillim që mund të prekë drejtpërdrejt qytetarët e 61 vendeve që gëzojnë aktualisht këtë regjim – përfshirë Kosovën, Gjeorgjinë, Moldavinë dhe Ukrainën.
Propozimi për zgjerimin e bazës ligjore të pezullimit të vizave është në tryezë që nga viti 2023, por vetëm tani është futur në fazën përfundimtare të negociatave mes institucioneve të BE-së. Javën e kaluar, u mbajt raundi i parë i dialogut trepalësh, me qëllim finalizimin e ligjit gjatë Presidencës polake të Këshillit, që përfundon në qershor.
Nëse palët bien dakord, rregullat e reja mund të hyjnë në fuqi që në fillim të vjeshtës së këtij viti.
Pse tani?
Brukseli po e shtrëngon litarin ndaj udhëtimeve pa viza për dy arsye kryesore: frenimin e migracionit të paligjshëm dhe rritjen e presionit diplomatik mbi vendet e treta. Në thelb, BE-ja po e kthen liberalizimin e vizave nga një shpërblim në një mjet ndëshkimi.
- Advertisement -
Liberalizimi i vizave është një ndër instrumentet më të fuqishme të politikës së jashtme të bllokut, që u lejon qytetarëve të vendeve të treta të udhëtojnë në hapësirën Schengen deri në 90 ditë pa viza. Kosova iu bashkua kësaj liste në janar 2024, në një moment historik të shumëpritur.
Por ky privilegj mund të tërhiqet më lehtësisht në të ardhmen, nëse miratohen rregullat e reja.
Çfarë po ndryshon?
Mekanizmi ekzistues për pezullim, në fuqi që nga viti 2018, parashikon ndalimin e përkohshëm të udhëtimeve pa viza në rast të abuzimeve si: qëndrime të tejzgjatura, kërkesa të shumta për azil apo rritje të rrezikut për sigurinë.
Rregullorja e re shton katër baza të reja për pezullim:
Mospërputhja me politikën e vizave të BE-së – Si rasti i Serbisë në vitin 2022, kur lejoi hyrjen pa viza për qytetarë nga vende si India dhe Kuba, të cilët më pas përdorën Serbinë si urë drejt BE-së.
- Advertisement -
Kërcënime hibride – Nëse një vend lejon në mënyrë të qëllimshme trafikimin ose dërgimin masiv të emigrantëve drejt kufijve të BE-së, siç akuzohen Rusia dhe Bjellorusia.
Pasaportat për investitorë – Vendet që u japin shtetësi të huajve në këmbim të investimeve do të jenë në shënjestër.
Shkelje të rënda të të drejtave të njeriut – Në draftin aktual parashikohet pezullimi i vizave edhe në rast të prishjes së rendit demokratik, shtypjes së opozitës apo injorimit të vendimeve të gjykatave ndërkombëtare.
- Advertisement -
A është Kosova e rrezikuar?
Në teori, po. Edhe pse BE-ja thekson se masa të tilla janë “opsione bërthamore” dhe përdoren vetëm kur të gjitha rrugët e tjera janë ezauruar, realiteti politik mund të ndryshojë shpejt. Zyrtarët e BE-së kanë lënë të kuptohet se liberalizimi i vizave nuk është i garantuar nëse vendet e përfshira nuk respektojnë standardet demokratike dhe marrëveshjet ndërkombëtare.
Rasti i Gjeorgjisë është një paralajmërim: këtë vit, Brukseli vendosi pezullimin e vizave për mbajtësit e pasaportave diplomatike për shkak të prapambetjes në reformat demokratike.
Vendimi final
Komisioni Evropian do të ketë kompetencë për të nisur procedurën e pezullimit, por vendimi përfundimtar i mbetet vendeve anëtare – të cilat do të votojnë me shumicë të kualifikuar. Kjo do të thotë se nëse një vend i tretë, përfshirë Kosovën, shihet si problematik, liria e udhëtimit pa viza mund të kthehet shumë shpejt në një kujtim.
Në një kohë kur zgjerimi i BE-së po përballet me sfida të reja dhe skepticizëm të brendshëm, rregullat e reja të vizave përfaqësojnë një sinjal të qartë: liria e lëvizjes nuk është më vetëm shpërblim – por edhe mjet presioni.
