Analisti amerikan dhe njohësi i çështjeve të Ballkanit, Daniel Serwer, ka komentuar përfundimin e mandatit të përfaqësuesit amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar dhe përfaqësuesit Special të BE-së në dialogun mes Kosovës dhe Serbisë, Miroslav Lajçak, duke thënë se ata nuk arritën të prodhonin normalizimin politik mes Kosovës dhe Serbisë.
Serwer, në një shkrim autorial në “peacefare”, thotë se Zëvendës Ndihmës Sekretari i Departamentit të Shtetit, Escobar dhe Përfaqësuesi Special i BE-së, Lajçak, të dy me mandate për Ballkanin Perëndimor gjatë tre viteve të fundit, po japin lamtumirën e tyre në Uashington këtë javë.
“Bëhet fjalë për dy diplomatë me përvojë që e njohin mirë Ballkanin. Ata kanë bashkëpunuar pa shumë fërkime. Çështja më e madhe e dukshme ka qenë mbështetja amerikane për ‘Ballkanin e Hapur’, një skemë për lehtësimin e tregtisë [në vendet e Ballkanit Perëndimor]”, ka shkruar Serwer, transmeton Telegrafi.
Profesori amerikan i Universitetit John Hopkins, Serwer thotë se “evropianët me të drejtë e panë atë si të panevojshme dhe dublim të përpjekjeve të tyre në atë që njihet si ‘Procesi i Berlinit’”.
- Advertisement -
“Por Lajçak dhe Escobar nuk arritën të prodhonin normalizimin politik mes Kosovës dhe Serbisë, të cilin ata e bënë prioritetin e tyre kryesor”, thotë ai.
Çfarë shkoi keq?
Sipas Serwer, Escobar dhe Lajçak e nisën keq dhe e përfunduan më keq. “Ata i premtuan Beogradit se do të kenë prioritet krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë. Ata përfunduan pa përparim të rëndësishëm në atë prioritet të gabuar”.
“Prishtina ishte zotuar për Asociacionin bazuar në marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013. Por Escobar dhe Lajçak neglizhuan që Beogradi të ketë ‘quid pro quo’ (reciprocitet). Asociacioni, sipas marrëveshjes së Brukselit, duhet të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës dhe sistemin e drejtësisë në të gjithë territorin e saj. Marrëveshja inkurajon serbët të marrin pjesë në institucionet qeverisëse të Prishtinës dhe zotohet se Kosova dhe Serbia do të avancojnë drejt BE-së pa i ndërhyrë njëra-tjetrës në këtë rrugëtim”.
Më tej ai shkruan se “Beogradi ka refuzuar të gjitha këto angazhime. Serbia ka mbajtur de facto qeverisjen mbi popullatën serbe në komunitetet me shumicë serbe në veri të Kosovës. Organizoi bojkotimin e zgjedhjeve komunale atje. Beogradi gjithashtu tërhoqi zyrtarët serbë nga policia dhe gjykatat. Dhe Serbia ka bërë gjithçka që është e mundur për të penguar hyrjen e Kosovës në Këshillin e Evropës”.
- Advertisement -
Beogradi më pas kaloi në ofensivë
“E frustruar me dështimin e BE-së dhe SHBA-së për të ofruar Asociacionin, Serbia vitin e kaluar vendosi t’i përkeqësojë gjërat. Ajo rrëmbeu dy policë të Kosovës nga territori i Kosovës, pagoi njerëz për të sulmuar paqeruajtësit e NATO-s brenda Kosovës dhe organizoi një sulm terrorist që supozohej të ishte justifikimin për një ndërhyrje ushtarake serbe”, shkruan analisti amerikan.
“Nga fundi i vitit të kaluar, presidenti serb Vuçiq po shpresonte për ndryshime të kushteve gjeopolitike, duke përfshirë rizgjedhjen e Donald Trump president të SHBA-së, që do t’i mundësonte Serbisë të rimarrë një pjesë ose të gjithë Kosovën. Qeveria serbe e sapo inauguruar përfshin mbështetës të zëshëm të pushtimit rus të Ukrainës dhe avokatin kryesor të ‘botës serbe’, një eufemizëm për Serbinë e Madhe”.
- Advertisement -
Dialogu ka nevojë për riformatim
Serwer thotë se “Është e qartë se politika perëndimore ndaj Serbisë nuk po funksionon. Uashingtoni dhe Brukseli nuk po bëjnë shumë më mirë me Kosovën. Prishtina ka refuzuar të lëvizë drejt Asociacionit, megjithë ‘pasojat’ e kushtueshme evropiane dhe denoncimet e ashpra amerikane. Vetëm nëse Beogradi zbaton dispozitat e tjera të marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013, Prishtina do të përgjigjet në mënyrë të natyrshme. Vuçiq nuk është në gjendje ta bëjë këtë”.
“Suksesi kërkon një rivendosje. Sa më shumë politik dialogu, dështimi më i dukshëm për më shumë se një dekadë. Dialogu teknik, që i parapriu atij politik, ishte shumë më i suksesshëm. Ai u fokusua në çështje që mund të prodhonin përfitime të dukshme për qytetarët e të dy vendeve. Pavarësisht zbatimit të ndotur, rezultatet ishin thelbësore. Edhe sot, Prishtina dhe Beogradi kanë bërë më mirë me çështje praktike si targat dhe dokumentet e identitetit, sesa normalizimin politik”, shkruan Serwer, transmeton Telegrafi.
“Ky është drejtimi i duhur për të ardhmen. Normalizimi politik tani për tani është një urë shumë larg. Serbia nuk do të jetë e interesuar të dorëzojë pretendimet e saj për sovranitet në Kosovë derisa lufta në Ukrainë t’i japë fund aneksimeve ruse atje. Kosova nuk do të jetë e interesuar për formimin e Asociacionit derisa të ketë besim se Serbia e pranon sovranitetin dhe integritetin e saj territorial. Por, si Beogradi ashtu edhe Prishtina mund të mirëpresin zbutjen e lëvizjes përmes kufijve të tyre të ndërsjellë dhe duke mundësuar më shumë tregti të lirë dhe të ligjshme”.
Në fund analisti amerikan thotë se “Prishtina me të drejtë ka filluar të insistojë në përdorimin e monedhës së saj zyrtare, euros, në transaksionet brenda Kosovës. Por kjo po krijon probleme për komunitetin serb, të cilët marrin subvencione nga Beogradi në dinarë serbë. Ky është lloji i çështjes praktike ku BE dhe SHBA duhet të fokusohen. Beogradi dhe Prishtina duhet të bien dakord për transparencën për subvencionet e Serbisë për komunitetet serbe brenda Kosovës, gjë që do të ndihmonte në zgjidhjen e çështjes së monedhës. Ky është drejtimi praktik në të cilin qëndrojnë perspektivat për sukses”. “Lamtumira ndaj dështimit kërkon vendosjen e prioriteteve të duhura”, ka shkruar Serwer.
