Herën tjetër kur të ndaleni për të blerë bukë në furrën e lagjes apo për të pirë një kafe në lokalin më të afërt, përgatituni të paguani deri në dyfish më shumë se më parë. Çmimet në Prishtinë dhe në qytete të tjera të Kosovës po rriten me një ritëm të vrullshëm, ndërsa qytetarët ndihen gjithnjë e më të rënduar ekonomikisht.
Në shumë furra të kryeqytetit, buka që dikur kushtonte 50 centë, tash shitet për 60 apo 80 centë. Ndërsa në kafenetë dhe restorantet e Prishtinës, çmimi i një kafeje ka kapërcyer 2 euro – një rritje që për shumë konsumatorë është e pashpjegueshme.
Bizneset po e arsyetojnë rritjen e çmimeve me shtrenjtimin e energjisë elektrike. Prej 1 majit, ka hyrë në fuqi vendimi i Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE) për rritjen e tarifave për 16.1% për amvisëritë dhe bizneset e vogla. E në horizont është një rritje tjetër – nga 1 qershori, tarifat për bizneset e mëdha pritet të shtrenjtohen deri në 30%.
“Një kafe kushton sa katër bukë. Sot nuk marrim më katër bukë, por tri – një bukë na e ka ngrënë ZRRE-ja,” shprehet Selatin Kaçaniku nga OJQ-ja “Konsumatori”, duke ironizuar situatën. Ai paralajmëron se vala e shtrenjtimit do të prekë edhe produkte të tjera bazë, duke e krahasuar situatën me një ortek që nuk ndalet.
- Advertisement -
Por, a është me të vërtetë rritja e energjisë shkaku kryesor?
Ish-ministri i Tregtisë dhe Industrisë, Ismet Mulaj, beson se po. Ai shpjegon se që nga vendimi i ZRRE-së në prill, bizneset kanë filluar të rrisin çmimet paraprakisht, nga frika se kostot e operimit do të rriten ndjeshëm. Sipas tij, rreth 95% e furrave të bukës punojnë me energji elektrike, çka e bën rritjen e çmimeve të pashmangshme.
Por jo të gjithë mendojnë njësoj.
Blendi Hasaj nga Instituti GAP e sheh situatën në një tjetër dritë. Ai argumenton se rritja e energjisë elektrike nuk ka ndikuar drejtpërdrejt në çmimet e produkteve, pasi shumica e tyre importohen nga jashtë. “Luhatja e çmimeve është në përputhje me çmimet në tregjet ndërkombëtare, jo me koston e energjisë,” thotë ai, duke theksuar se ulja e tarifave të energjisë më 2024 nuk solli ulje të çmimeve në treg.
Në këtë vorbull të çmimeve të paqëndrueshme, një pyetje ngrihet natyrshëm: Kush i mbikëqyr çmimet në treg?
- Advertisement -
Kosova funksionon sipas modelit të ekonomisë së tregut të lirë, ku ndërhyrjet shtetërore janë të kufizuara. Përpjekja e fundit për të vendosur çmime tavan për produktet bazë u shpall antikushtetuese nga Gjykata Kushtetuese në nëntor 2023.
Qeveria e Kosovës, e pyetur nga Radio Evropa e Lirë, nuk dha një përgjigje të qartë nëse ka masa ligjore për të frenuar rritjen e çmimeve. Ekspertët ekonomikë janë të mendimit se qeveria nuk mund të ndërhyjë në çmime, por duhet të ndërmarrë masa sociale për të ndihmuar shtresat në nevojë – si subvencione apo ndihmë financiare.
Sipas Hasajt, përgjegjësia bie mbi Autoritetin e Konkurrencës, i cili ka mandat të mbikëqyrë tregun dhe të parandalojë abuzimet. Por ai shton se ky institucion nuk po e kryen rolin e vet si duhet.
- Advertisement -
Në një reagim të fundit, Autoriteti i Konkurrencës ka njoftuar se ka nisur një analizë të thelluar mbi mbi 20 produkte bazë dhe monitorim të veçantë në tregun e bukës dhe të gastronomisë, për të kuptuar nëse rritjet janë të justifikuara apo abuzive.
Për qytetarët, ndërkaq, përgjigjet mbeten të paqarta. Portofolat e tyre ndjejnë barrën çdo ditë. Dhe ndërsa buka dhe kafja bëhen luks, pyetja që mbetet pezull është: A ka kush që i vë fre kësaj vale çmimesh që nuk ndalet?/REL
